Ardahan Kalesi (Merkez)

Eski ve Yeni Ardahan’ı birbirinden Ayıran Kura (Kür) Irmağı’nın solunda ovaya hakim bir tepede bulunan Ardahan Kalesi’nin ne zaman yapıldığı kesinlik kazanamamaktadır. Büyük olasılıkla Selçuklular zamanında XII.yüzyılda yapılan bu kale, Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1556’da yenilenmiştir.

Kalenin yapımında dikdörtgen plan uygulanmış, ana giriş batıya verilmiş ve buraya da Osmanlı eyvanlarında olduğu gibi yüksek bir kemer yerleştirilmiştir. Giriş kapısı üzerinde 1556 tarihini içeren bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabe Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapılan onarımı göstermektedir.

Kaba yontma taştan yapılan sur duvarları kare tabanlı ve çokgen planlı kulelerle desteklenmiştir. Kalenin duvar örgüsü ve uygulanan tekniği Rumelihisarı’nı andırmaktadır. Kalenin içerisinde mescit, hamam kalıntıları bulunmaktadır. Kalenin batıdaki kapısının yanı sıra Kura Irmağı yakınında Su Kapısı, Huruç Kapısı ve Uğrun Kapısı gibi diğer kapıları da bulunmaktadır.


Kazan Kale (Merkez)

Ardahan’ın 12-13 km. kuzeydoğusunda Kura Nehri’nin vadideki sağ yanında yer alan bu kalenin ne zaman yapıldığı kesin değildir. Kale çevresinde eski bir yerleşimin izleri görülmektedir. Günümüze yalnızca kalenin doğu yönündeki kulesinin kalıntıları gelebilmiştir. Bu kulenin MS.XVIII.-IX.yüzyıllarda Orta Asya’nın Kazan bölgesinden gelen Türkmen boylarınca yapıldığı sanılmaktadır. Yaklaşık 15 m. yüksekliğindeki bu kale ve kule aynı yerdeki bir yerleşimin üzerine yapılmıştır.


Kinzi Kalesi (Merkez)

Ardahan’ın 30 km. batısında Bağdaşan Köyü’nün kuzeyinde yer alan bu kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Kalenin bulunduğu yer stratejik yönden geçidi kontrol edecek konumdadır. Bu bakımdan kalenin çok eski yıllarda, büyük olasılıkla Urartular zamanından kaldığı sanılmaktadır. Çevreye hakim olan kalenin konumu Urartuların Doğu Anadolu’daki kale yerleşimlerine çok yakından benzemektedir. Kale iç ve dış olmak üzere iki ayrı bölümden meydana gelmiş olup, çevreden 130 m. yüksekliktedir.

Kale çevresinde bulunan kalıntılardan Selçuklu ve Osmanlılar tarafından da kullanıldığı anlaşılmaktadır.


Şeytan Kalesi (Çıldır)

Çıldır’a 1 km. uzaklıktaki Yıldırımtepe Köyü’nün 1,5 km. kuzeydoğusunda Karaçay Vadisi’ne hakim yüksek bir tepede yer almaktadır. Kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber yöredeki diğer kalelerin mimari özellikleri göz önüne alındığında Urartular zamanından kaldığı sanılmaktadır. Tarihi kaynaklarda buradan Çıldıran Kalesi, Kal’a-ı Şeytan, Kaçiş, İblis Hisarı gibi isimlerle söz edilmiştir.

Şeytan Kalesi’nin üzerinde bulunduğu yalçın kayalıklar sur duvarları ile birleşerek kaleyi çok daha korunaklı bir konuma getirmiştir. Buradaki kayalıklar en az sur duvarları kadar önemlidir. Sur duvarlarının yüksekliği 2 m.yi bulmaktadır. Ayrıca içerisinde bir şapel, su sarnıcı ve suya inen merdivenlerin kalıntıları görülmektedir.

Kalenin bulunduğu yörede Medlerin, Perslerin, Makedonyalılar, Romalılar, Sasaniler, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safaviler ve Osmanlılar yerleşmiştir. Bu devletler kaleden yararlanmışlar, onarımını yaparak ona çeşitli ilaveler de yapmışlardır.


Kurt Kale (Çıldır)

Çıldır’ın 36 km. kuzeydoğusundaki Kurtkale Bucağı’nın 1 km. güneyinde Gürcistan Sınırında bulunmaktadır. Bu kale, Kura Nehri’nin geçtiği derin bir vadiyi kontrol amacı ile yapılmıştır. Ne zaman yapıldığı ve bu ismini nereden aldığı bilinmemektedir. Bununla birlikte, kalenin yapı üslubu ve mimarisi Şeytan Kalesi ile çok yakın benzerlikler gösterdiğinden Urartular zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Yöre halkına göre, Kurt Kale ismini kale girişindeki bir kurt figüründen almıştır.

Kalenin üç yanı vadi ile çevrili olup, iç ve dış olmak üzere iki bölümden yapılmıştır. Bu kalenin Şeytan Kalesi’nden önce yapılmış olması bir bakıma yöreye yapılacak bir saldırıda ön karakol olma görevini üstlenmiştir. Kale içerisinde küçük bir apsisi olan şapel, hamam ve su sarnıcı kalıntıları bulunmaktadır.


Kalecik Kalesi (Göle)

Göle ilçesinin Kalecik Köyü’nün 450-500 m. güneyinde Dere vadisi ile Kura vadisinin birleştiği noktada yüksek kayalıklar üzerinde yer almaktadır. Ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemekle beraber, Urartular zamanında yapıldığı sanılmaktadır.

Kaleden günümüze çok az bir kalıntı gelebilmiştir.

Atlaş (Ur) Kalesi (Merkez)

Ardahan’a yaklaşık 18 km. uzaklıkta Atlaş (UR) Köyü’nün doğusunda oldukça sivri bir tepe üzerinde yapılmıştır. Kalenin ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Tarihi kaynaklarda yalnızca ismi ve yeri belirtilen kalenin bulunduğu yerde eski yerleşim izleri vardır. Bu kalenin Osmanlı öncesi kalıntılar üzerine Osmanlılar tarafından yapıldığı iddia edilmişse de bu iddia kesinlik kazanamamıştır.


Sevimli Kalesi (Hanak)

Hanak ilçe merkezinin 18-20 km. güneydoğusundaki Sevimli (Vel) Köyü’nün yakınında, Kura Nehri Vadisinde, sarp bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Kalenin ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Urartu zamanında yapıldığı ileri sürülmüşse de bu iddia kesin değildir.

Bir çok topluluğun bu kaleden yararlandığı ve bir takım ekler yapıldığı günümüze ulaşan kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kalenin güneydoğu ve güneybatısında vadi ile bağlantılı iki yolu bulunmaktadır.


Savaşır Kalesi (Posof)

Posof’un Savaşır (Cancah) Köyü’nün güneydoğusunda üç yanı vadi ile çevrili oldukça yüksek bir tepe üzerinde kurulmuştur. Günümüze gelebilen kalıntılarından ne zaman ve kimler tarafından yaptırıldığı anlaşılamamaktadır.

Kale oldukça dar bir alanda, çevreyi kontrol etmek amacı ile kurulmuştur. Çevre duvarlarının kalıntıları ve bir de kulesi günümüze ulaşabilmiştir. Kaba yontma taştan yapılmıştır. Büyük olasılıkla bu kale bir karakol kalesidir.



Cak Kalesi (Posof)

Posof’un Türkgözü (Yurtbekir) sınır karakolu yakınında, Türkiye’nin Gürcistan sınırını oluşturan Cak Suyu kenarında yüksek ve sarp bir tepe üzerinde kurulmuştur. Bulunduğu stratejik konumu ile vadiyi kontrol altında tutan, küçük bir karakol kalesi niteliğindedir. Kalenin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesinlik kazanamamıştır.


Mere Kalesi (Posof)

Posof’un 5 km. güneydoğusunda yer alan bu kalenin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Ayrıca tarihi kaynaklarda da ismine rastlanmamıştır. Günümüze gelebilen kalıntılardan anlaşıldığına göre dikdörtgen planlı, doğu-batı yönünde uzanan karakol kalesi niteliğindedir. Kalenin doğu ve güney yönü oldukça harap olmuştur. Güneybatı yamacında ise harap bir kilise kalıntısı bulunmaktadır.


Ölçek Köyü Kalesi (Merkez)

Ardahan’ın 15 km. doğusunda, Ölçek Köyü’nün güneybatısındaki sarp bir kaya üzerinde kurulmuştur. Bu kalenin de ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Yalnızca tarihi kaynaklarda ismi geçmektedir.

Kalenin güneydoğu, doğu ve kuzeydoğusunu Ölçek Köyü’nün batısından geçen Taşlıdere Suyu çevrelemektedir. Kale çevresinde eski bir yerleşim izleri bulunmakta olmasına rağmen, yeterince araştırma yapılmadığından bu yerleşimin hangi döneme ait olduğu da kesinlik kazanamamıştır.


Kor Kale (Posof)

Posof’un 6 km. batısında Kol Köyü’nün doğusunda yüksek bir tepenin üzerinde bulunmaktadır. Kalenin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesinlik kazanamamıştır. Günümüze kalıntılarının pek azı gelebilen bu kalenin de bir karakol kalesi niteliğinde olduğu sanılmaktadır.


Kırnav Kale (Hanak)

Hanak İlçesinin 5 km. batısında alçak bir tepe üzerinde yer alan bu kalenin oldukça yüksek sur duvarları bulunmaktadır. Kalenin ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Kalenin güneyindeki tepeler üzerinde de daha küçük ölçekte iki ve üç kale kalıntısı daha bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.ardahan.gov.tr adresinden alınmıştır.