KURTKALEDE KULLANILAN KELİME VE DEYİMLER

Kurtkale ve Çevre Köyler de Kullanılan Yöresel kelimeler Deyimler ve Atasözleri Alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir.

......A......
Aba:Anne yada büyükannelere
Ağa:Köy önde gelenlerine
Abad: Gelir
Abad olmak: Gelirden memnun olmak
Açar: Anahtar
Adol:Yerelmasına benzer fındık büyüklüğünde kök
Ağıl: Hayvanların dışarıda kapatıldığı yer
Ağha: Eyvah anlamında olan sözcük
Ağhır: Son, insanı sonu
Aha: Hele gör
Ahan: İşte, burada
Ağhur: Hayvenlerin konulduğu yer. Ahır
Ağhbun: Gübre
Alaf: Kışlık için hazırlanan hayvan yemi. Ot Saman
Alaca :Siyah beyaz karışımı
Ancak : Henüz / biraz önce
Andır: Uğursuz şeyler için söylenilir
Andıra Kalsın: Uğursuz olan şeylerin sonu gelsin
Arık : Çok zayıf
Arzuman : Gönül
Arşın : Osmanlı dönemi uzunluk ölçüsü birimi
Avlu: Odaların önüne yapılan koridor
Ayar: Atın sırtına vurulan eğer
Ayar : densiz,kendini bilmez,hal ve hareketleri
uygun olmayan kişi
Azar : Sözle kızma
Azgın: Şimarık
Azıtmak:Kedi, köpek yavrularını uzağa götürüp bırakmak




..................B.................

Baca: Evlerin üst kısmını konulan küçük pencere
Bacı: Kız kardeş
Badval: Ambarın bir çeşidi
Baga,beğe: Ahırda hayvanlara ot ve samanın verildiği tahta bölme
Barç Etmek: Seslice şapırdatarak öpmek
Basma: Hayvan pisliğini bastırarar düzeltilmiş şekli
Bed: Çirken
Bednar: Bir çeşit çıban yarası
Bet / bed:Çehre yüz - Beniz
Bêk : Sıkı
Beniz : Çehre, yüz
Belli: Bilinen,tanınan
Bellilik: İşaret, iz
Belemek: Çocuğu sarmak, kundaklamak
Beng: Ben, hal, insan vücudunda ki siyah lekeler
Bezenmek:Taranıp, süslenmek
Bıçğı, Bışğhı: Testere
Bıldır: Geçen sene
Bışkol: Koyun pişliği
Bidik: Köpek yavrusu
Bibi: Babanın kız kardeşi
Bi yol: Bir ara
Biçin: Tırpanla biçilmiş ot ya da ekin
Bidibidi:küçük köpek yavrusu çağğıma
Bij,bijli: Sivri uç
Bişi: Hamur kızartması
Bişka: Kibrit
Boğozdu: Obur.çok yemek yiyen
Boz: Sürülmemiş, otlu bırakılmış tarla
Böcük : Böcek
Bölme: Büyük tepsi
Bük :Eğri virajlı yol / köşe / eğmiye
Buğari, puğhari: Evlerin üstündeki duman çıkan baca
Buluz: Elbise

.................. C .....................


Cadi: Yağcı, insanlara yağ yakan kimse
Cadaloz :Lafını bilmeden konuşan
Cağ: Kazak örerken kullanılan şiş
Cahal :Cahil , Aklı yetmeyen
Camuş: Manda
Cancur: Bir tür küçük erik
Cazigudiyan: Yağcı ya da şeytan
Cemse: Askeri araç
Cici bici: Süslü, püslü
Çiğelem: Yaban çileği
Ciğerakraba: Enyakın akraba
Cillenmek: Toprağın yeşillenmesi
Cinav:Bir çeşit yaban meyvesi
Cıbıl: Fakir, yoksul
Cıcık: Güzel
Cığız: Oyun bozan Cığıza cur bahane
Cılcıbıl: Çırıl- Çıplak
Cırcır: Fermuar
Cırmalamak: Tırmalamak
Cırnak:Hayvanların ayak parmak ucu
Cızık: Çizgi
Cızlavet: Siyah içi astarlı lastik ayakkabı
Culuk: Hindi
Cur: Çocuk oyunlarında oyun bazmak
Cücük: Tavuk Kaz hindi kuş gibi hayvanların yumurtadan çıkan yavruları



............Ç.............

Çağıldak: Hayvanların kuyruk bölgelerinde oluşan,yuvarlak ve sert dışkı
Çakı: Cep bıçağı
Çapak: Göz kenarlarında birikerek pıhtılaşan veya kuruyan akıntı
Çaput :Bez parçası
Çarık : Manda derisinden yapılan, ucu sivri ayaga giyilen şey.
Çaynik: Çaydanlık
Çeçil: Tel peyniri
Çemirlemek: Gömlek kolunu katlayarak çevirmek
Çengel: Çataliğne
Çimdik: Biraz, bir parça
Çimmek: Yıkanmak, banyo yapmak
Çit:Bahçe tel örgüsü
Çorağh: Verimsiz
Çomar: İri koyun köpeği
Çöğdürmek: Ayakta işemek
Çüş: Eşekleri durdurmak için söylenen

.................... I .....................

Işıma : Gündüz olmak.

.................... İ ...................

İlmek : İple düğüm atmak
İstikan: Çay bardağı
İstol: Sandalye
İskat: Ölünün arkasından günahına karşılık verilen para
İşmar:Sipariş etmek
İtdirseği : Arpacık
İtelemek: İtmek


................. K ..................

Kandil:Gaz lnlası
Kanfet: Akide şekeri
Kargış: Beddua
Kart: Yeşil çimenlik ama sert olan yer
Kayış: Kemer
Kebani: Ev işlerinde hamarat olan kadın
Kafterkuski: Hortlak
Kerme: Koyan pisliginden yapılan tezek
Kerti: Bayat
Kırih: Kısrakların yeni kulunu tay
Kınnap: İnce dayanıklı ip
Kırlent:Koltuklara konulan yastık
Kırkma : Traş etmek / Davarların yününü kesme.
Kıtmir: Küçük
Kodik: Manda yavrusu
Kolik: Boynuzu olmayanan hayvanlara denir
Kolopi: Küçük sitil
Kom : Elle yapılan barınak / Dışarıda koyun ve keçilerin barınması için yapılan yer.
Kopça: Düğme
Kor: Kör
Koraraba: Kağnı
Koroğlu: Köroğlu
Koşat: Köy evlerinde yükü taşıyan kalın ağaç
Kotan: Pulluk
Köçmek: Evlenmek
Kötürüm : Topal, / yürüyemiyecek durumda özürlü olan
Köynek: Gömlek
Kudik: Küçük köpek, Enik
Kullah: Bere
Kurun, Kürün: Ağaçtan oyularak yapılan su kabı
Kuşkana: Küçük tencere
Külek: Ağzı geniş, altı dar su kabı
Külül,kürül: Yabani bezelye
Küskü:Ağaçtan yapılmış Ucu sivri odun parçası kaldıraç
Küze:Ağaçtan yapılmış Su kabı



Sağdıç: Düğünde damadı gezdiren kişi
Sahi: Gerçek
Sahi mi: Gerçek mi
Sanaksal: Ahırların orta yerinde çukur hayvan bokunun toplandığı kanal
Sap: Başakların tutunduğu dal
Secele: Soy kütüğü
Sedir : Topraktan veye tahtadan yapılan
odalarda oturulacak yer.
Seğirtme : Koşmak
Seki : Odalarda oturulan topraktan yapılan yer. / Tarla ve bahçelerde ekim için
hazırlanmış küçük alan
Sele : Kamış kabuklarından
Sılık: ıslık
Sınama : Deneme
Sini : Üzerinde yemek yenen yayvan geniş kap
Sinor: Tarla hududu, sınır
Sitil: Süt ve yoğurt kabı
Sivirlenme: İki şeyin arasından kayma olayı
Süzek: Yoğurt, peynir vb. Şeyleri süzmek için
kullanılan torba

............... Ş ...................

Şahağı : Anlın tam ortası.
Şal : Başa sarılan yünden yapılmış kalın kumaş
Şaplak: Tokat
Şirat: Peynir Suyu
Şire : Kaynatılarak elde edilen koyu meyve
Şimşir : Parlak
Şoğurt: Salya
şoğurtlu: Salyalı
Şoş: Asfalt yol
Şöbe: Oltu taşından yapılan boncuk
Şuşlanmak: Fazla yatmak
Şüzzük: Peynirin suyu

................. T ................

Tandır :Köylerde ekmek pişirmek için
Tanış: Tanıdık
Talaş: Telaş
Tapan: Sürülmüş tarlayı düzeltmeye yarıyan tahta kalas
Tapul: Ot demeti
Tar: Tavukların üstüne dizildiği ince sırık
Teke : Erkek keçi
Tekme : Tepik , (Ayakla vurma)Teneşir :Cenaze yıykanılan ağaçdan yapılmış masa
Terek :Mutfak rafı
Teper : Doldurur, Ha bire teper
Termaş : Bozuk
Telis: Çuval

Terpen : Kımılda
Terpet : Kımıldat,
Teşi : Yün eğirmeye yarayan alet
Teşt : Saç legen
Tevür : Bir Çeşit
Trink : Peşin para anlamında
Tik : Yüksek, dik
Tığ: Harman yerinde ki saman yığını
Tığa: Saygısız olan delikanlıya denir
Tırık: İshal
Toklu: Yaşına girmiş erkek kuzu
Tula: Köpek eniği
Tullanmak:Atmak
Tuluğ: Tulum
Tuman: Don
Torpağh : Toprak
Torpağh başına: Ölesin, mezara gidesin
Tosbağa: Kaplumbağa
Toy: Düğün
Tump: Tarlaların kenarı
Tüstü: Duman



............... U ..............

Uçuğh: Yıkık,harabe
Uğuz: Oğuz
Ula: Ola, olan
Ula Ula: Hele hele
Umaç: Hamurdan yapılan hayvan yemi
Uşağh: Çocuk

............... Ü ...............

Ürek: Yürek
Üstü: Elbisesi
Üzdür: Yüzdür

............... V ...............

Varlı: Zengin
Vedre Kova: su kabı
Veran: Viran, harabe
Verana kalsın: Harabe olsun
Voj:At Yular
Vurgun: tutkun
Vışşş!: Şaşırma ifadesi

.................. Y ...............

Yad: Yabancı
Yal: Köpek yiyeceği
Yalağh: Köpeğe yal verilen kap, yal kabı
Yalaka: Yağcılık eden
Yanaşma: Yandan takılan
Yanbegi: Yatay olan eğiri
Yanpuri: Eğri düz olmayan
Yamsulama: Taklit etmek
Yarpağh: yaprak
Yaşik: Ağaçtan yapılan kasa
Yaşmağh: Gelinlerin baş örtüsü ile ağız kapaması
Yavan: Katıksız
Yêddi: Yedi
Yege: Eye
Yegin: Çalışkan, üşenmeyen
Yeke: Büyük, kocaman
Yêri: Yürü
Yerinmek: Heveslenme
Yesir: Esir
Yığ: Topla
Yığın: Ot yığını, kalabalık
Yumru: Yuvarlak
Yuğhu: Uyku Yuğhun Gelêr
Yüngül: Hafif
Yola vurma: Gönderme
Yon: Bir ağacı yontmak.
Yoz:Gebe kalmamış hayvan 

................ Z ..............

Zağar: Küçük köpek
Zanduğh: Sandık
Zahar: Gerçekten öyle
Zehrimar: Sinirli bir anda Ne var anlamında kullanılır
Zerzebil: Perişan
Zıbın: Bebek gömleği
Zevsek: Geveze
Zırlama: Ağlama, çok söylenme
Zırza: Asmalı kapı kilidi
Zırzop: Uyumsuz, kaba saba
Zibidi: Giyimiyle topluma uymayan kişi
Zibil: İnce toz
Ziyankar: Zarar veren
Ziyil: Siğil
Zoğ: Tarla, çayır biçiminde tırpanın biçerek yığdığı ot
Zukkum: Haram
Zanduk: sandık